Οι συμπεριφοριστές, ή περιβαλλοντολόγοι ή θεωρητικοι της κοινωνικής μάθησης, πιστεύουν ότι η προσωπικότητα είναι αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης περιβαλλοντικών διαπροσωπικών και προσωπικών παραγόντων. Τις διαφορές στην προσωπικότητα των ανθρώπων τις θεωρούν σαν αποτέλεσμα των προσωπικών εμπειριών και των αλλαγών στις συνθήκες μάθησης. Πιστεύουν ότι η προσωπικότητα είναι εύπλαστη.
Ο Χένρυ Μάρρευ, που ξεκίνησε αρχικά σαν ψυχαναλυτής, έβλεπε ότι τα βιολογικά του Φρόυντ είχαν πολύ στενά περιθώρια. Όλοι οι άνθρωποι δεν έχουν τις ίδιες ανάγκες και αυτή η διαφορά επηρεάζει την εξέλιξη της προσωπικότητας τους. Ανάμεσα σε αυτές είναι η ανάγκη κυριαρχίας πάνω στους άλλους ή ο σεβασμός προς την εξουσία, η κατάκτηση της επιτυχίας, η φιλία ή η ανάγκη για τρυφερότητα, η αυτονομία, το παιχνίδι και η κατανόηση. Αντίθετα με τον Φρόυντ, ο Μάρρευ πίστευε ότι το περιβάλλον είναι καθοριστικός παράγοντας στη διαμόρφωση της προσωπικότητας. Ένας ολόκληρος ιστός από κοινωνικούς παράγοντες επηρεάζουν την προσωπικότητα με ιδιαίτερο τρόπο (για παράδειγμα, καινούργιοι φίλοι μπορεί να προωθήσουν την ικανοποίηση της ανάγκης για διαπροσωπικές σχέσεις).
Ικανοποιητικές σχέσεις
Για τον Χάρρυ Στάκ Σάλλιβαν οι επιδράσεις των ανθρώπινων σχέσεων έχουν μεγάλη σημασία στη διαμόρφωση της προσωπικότητας. Η διαπροσωπική του θεωρία περιστρέφεται γύρω από την επίδραση που έχουν στο εξελισσόμενο άτομο οι άμεσες, οι περασμένες, ακόμα και οι υποτιθέμενες σχέσεις του. Ο Σάλλιβαν πίστευε ότι οι ικανοποιητικές σχέσεις είναι απαραίτητες για τη φυσιολογική εξέλιξη της προσωπικότητας.
Οι συμπεριφοριστές βλέπουν την ανάπτυξη της προσωπικότητας σαν αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης ανάμεσα στη συμπεριφορά προς τον έξω κόσμο και στους εσωτερικούς μηχανισμούς ελέγχου. Όμως ο μπηχεβιορισμός σαν γενικός τίτλος, περιέχει πολλές και διαφορετικές απόψεις. Για παράδειγμα, ο Σκίννερ υποστήριζε ότι η προσωπικότητα ελέγχεται ολοκληρωτικά από το περιβάλλον. Μια τέτοια θέση δεν αφήνει κανένα περιθώριο για ελεύθερη βούληση ή για την εσωτερική δυναμική της προσωπικότητας (όπως την είδαν ο Φρόυντ και ο Γιούνγκ). Είναι ένας από τους λόγους που το βιβλίο του, το Δεύτερο Ούωλντεν, προκάλεσε - προς μεγάλη κατάπληξη του ίδιου του Σκίννερ - τέτοια έντονη αντίδραση - περιγράφει μια κοινωνία όπου όλοι οι άνθρωποι ζουν αρμονικά χάρη στην εξαρτημένη μάθηση. Παρόλα αυτά και η θεωρία της συμπεριφοράς έχει βάλει πολύ περισσότερο στην κατανόηση και στη μελέτη της προσωπικότητας, από ότι τα επιφανειακά στερεότυπα που η "κοινή λογική" λέει ότι είναι μια πιο "φυσιολογική" προσέγγιση στα προβλήματα προσωπικότητας.
Γιατί να δημιουργούμε θεωρίες;
Πραγματικά αναρωτιέται κανείς ποια είναι η χρησιμότητα των θεωριών σε μια περιοχή που οι ενδείξεις είναι τόσο αντικρουόμενες. Όμως οι θεωρίες έχουν διάφορες πρακτικές εφαρμογές και χρήσεις - μπορούν να προβλέψουν την πιθανή συμπεριφορά κάτω από ορισμένες συνθήκες, μπορούν να διαφοροποιήσουν σε γενικές γραμμές τύπους ανθρώπων και να ξεχωρίσουν τους παράγοντες που οδηγούν σε αυτές τις διαφορές - και πάνω από όλα, οι θεωρίες μας παρέχουν κατευθυντήριες γραμμές για να καλυτερέψουμε τη ζωή μας. Από πρακτική και επαγγελματική άποψη, οι θεωρίες της προσωπικότητας είναι απαραίτητες στη μεθοδολογία των κριτηρίων της προσωπικότητας, που είναι μέχρι σήμερα και ο πιο αποτελεσματικός κλάδος της εφαρμοσμένης ψυχολογίας. Η αξία της έχει ήδη αποδειχθεί στην επιτυχία επιλογής ατόμων για συγκεκριμένες δουλείες. Ακόμα τα τεστ της προσωπικότητας μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα στο να προσαρμοστούν και να αξιοποιηθούν σε περιβάλλοντα που πολλές φορές θα ήταν αντίξοα για την ανάπτυξη της προσωπικότητας. Όταν υπάρχει μεγάλο χάσμα ανάμεσα στην προσωπικότητα και στο ψυχολογικό περιβάλλον, ο τρόπος που το άτομο θα εκφράσει αυτή την αντίθεση, μπορεί να πάρει ανησυχητικές μορφές. Ο λεγόμενος "νευρικός κλονισμός" (που ακινητοποιεί τελείως το άτομο, ή ακόμα μπορεί και έμμεσα να προκαλέσει το θάνατό του) μπορεί συχνά να είναι αποτέλεσμα μιας τέτοιας αντίθεσης. Ψυχικές διαταραχές στο πεδίο της μάχης, ο αλκοολισμός, τα τίκ κτλ. πολλές φορές μπορεί να είναι οι εκφράσεις της ψυχολογικής αντίθεσης του ανθρώπου με το περιβάλλον του.
Ο Χένρυ Μάρρευ, που ξεκίνησε αρχικά σαν ψυχαναλυτής, έβλεπε ότι τα βιολογικά του Φρόυντ είχαν πολύ στενά περιθώρια. Όλοι οι άνθρωποι δεν έχουν τις ίδιες ανάγκες και αυτή η διαφορά επηρεάζει την εξέλιξη της προσωπικότητας τους. Ανάμεσα σε αυτές είναι η ανάγκη κυριαρχίας πάνω στους άλλους ή ο σεβασμός προς την εξουσία, η κατάκτηση της επιτυχίας, η φιλία ή η ανάγκη για τρυφερότητα, η αυτονομία, το παιχνίδι και η κατανόηση. Αντίθετα με τον Φρόυντ, ο Μάρρευ πίστευε ότι το περιβάλλον είναι καθοριστικός παράγοντας στη διαμόρφωση της προσωπικότητας. Ένας ολόκληρος ιστός από κοινωνικούς παράγοντες επηρεάζουν την προσωπικότητα με ιδιαίτερο τρόπο (για παράδειγμα, καινούργιοι φίλοι μπορεί να προωθήσουν την ικανοποίηση της ανάγκης για διαπροσωπικές σχέσεις).
Ικανοποιητικές σχέσεις
Για τον Χάρρυ Στάκ Σάλλιβαν οι επιδράσεις των ανθρώπινων σχέσεων έχουν μεγάλη σημασία στη διαμόρφωση της προσωπικότητας. Η διαπροσωπική του θεωρία περιστρέφεται γύρω από την επίδραση που έχουν στο εξελισσόμενο άτομο οι άμεσες, οι περασμένες, ακόμα και οι υποτιθέμενες σχέσεις του. Ο Σάλλιβαν πίστευε ότι οι ικανοποιητικές σχέσεις είναι απαραίτητες για τη φυσιολογική εξέλιξη της προσωπικότητας.
Οι συμπεριφοριστές βλέπουν την ανάπτυξη της προσωπικότητας σαν αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης ανάμεσα στη συμπεριφορά προς τον έξω κόσμο και στους εσωτερικούς μηχανισμούς ελέγχου. Όμως ο μπηχεβιορισμός σαν γενικός τίτλος, περιέχει πολλές και διαφορετικές απόψεις. Για παράδειγμα, ο Σκίννερ υποστήριζε ότι η προσωπικότητα ελέγχεται ολοκληρωτικά από το περιβάλλον. Μια τέτοια θέση δεν αφήνει κανένα περιθώριο για ελεύθερη βούληση ή για την εσωτερική δυναμική της προσωπικότητας (όπως την είδαν ο Φρόυντ και ο Γιούνγκ). Είναι ένας από τους λόγους που το βιβλίο του, το Δεύτερο Ούωλντεν, προκάλεσε - προς μεγάλη κατάπληξη του ίδιου του Σκίννερ - τέτοια έντονη αντίδραση - περιγράφει μια κοινωνία όπου όλοι οι άνθρωποι ζουν αρμονικά χάρη στην εξαρτημένη μάθηση. Παρόλα αυτά και η θεωρία της συμπεριφοράς έχει βάλει πολύ περισσότερο στην κατανόηση και στη μελέτη της προσωπικότητας, από ότι τα επιφανειακά στερεότυπα που η "κοινή λογική" λέει ότι είναι μια πιο "φυσιολογική" προσέγγιση στα προβλήματα προσωπικότητας.
Γιατί να δημιουργούμε θεωρίες;
Πραγματικά αναρωτιέται κανείς ποια είναι η χρησιμότητα των θεωριών σε μια περιοχή που οι ενδείξεις είναι τόσο αντικρουόμενες. Όμως οι θεωρίες έχουν διάφορες πρακτικές εφαρμογές και χρήσεις - μπορούν να προβλέψουν την πιθανή συμπεριφορά κάτω από ορισμένες συνθήκες, μπορούν να διαφοροποιήσουν σε γενικές γραμμές τύπους ανθρώπων και να ξεχωρίσουν τους παράγοντες που οδηγούν σε αυτές τις διαφορές - και πάνω από όλα, οι θεωρίες μας παρέχουν κατευθυντήριες γραμμές για να καλυτερέψουμε τη ζωή μας. Από πρακτική και επαγγελματική άποψη, οι θεωρίες της προσωπικότητας είναι απαραίτητες στη μεθοδολογία των κριτηρίων της προσωπικότητας, που είναι μέχρι σήμερα και ο πιο αποτελεσματικός κλάδος της εφαρμοσμένης ψυχολογίας. Η αξία της έχει ήδη αποδειχθεί στην επιτυχία επιλογής ατόμων για συγκεκριμένες δουλείες. Ακόμα τα τεστ της προσωπικότητας μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα στο να προσαρμοστούν και να αξιοποιηθούν σε περιβάλλοντα που πολλές φορές θα ήταν αντίξοα για την ανάπτυξη της προσωπικότητας. Όταν υπάρχει μεγάλο χάσμα ανάμεσα στην προσωπικότητα και στο ψυχολογικό περιβάλλον, ο τρόπος που το άτομο θα εκφράσει αυτή την αντίθεση, μπορεί να πάρει ανησυχητικές μορφές. Ο λεγόμενος "νευρικός κλονισμός" (που ακινητοποιεί τελείως το άτομο, ή ακόμα μπορεί και έμμεσα να προκαλέσει το θάνατό του) μπορεί συχνά να είναι αποτέλεσμα μιας τέτοιας αντίθεσης. Ψυχικές διαταραχές στο πεδίο της μάχης, ο αλκοολισμός, τα τίκ κτλ. πολλές φορές μπορεί να είναι οι εκφράσεις της ψυχολογικής αντίθεσης του ανθρώπου με το περιβάλλον του.
