Οι ψυχοφυσιολόγοι θεωρούν τον εγκέφαλο σαν μια "εγκυκλοπαίδεια" όπου θα βρούμε τις περισσότερες απαντήσεις για τη συμπεριφορά. Είναι το όργανο που μας διαφοροποιεί από τα ζώα (παρόλο που μερικοί πιστεύουν ότι συμπεριφερόμαστε όπως αυτά). Είναι μια περίπλοκη δομή με εκπληκτική πολυπλοκότητα και ευελιξία.
Ο εγκέφαλος ζυγίζει ενάμιση κιλό περίπου και είναι χωρισμένος συμμετρικά σε δυο ημισφαίρια, αριστερό και δεξί. Δεν ξέρουμε ακόμα το γιατί, άλλα το αριστερό μέρος του εγκεφάλου ελέγχει το δεξί μέρος του σώματος, και το δεξί μέρος του εγκεφάλου ελέγχει το αριστερό μέρος του σώματος. Τα δυο ημισφαίρια συνδέονται με μια μεγάλη μάζα νεύρων που λειτουργεί σαν κανάλι επικοινωνίας ανάμεσα στις περιοχές του εγκεφάλου.
Η δομή του εγκεφάλου
Ο οπίσθιος εγκέφαλος ελέγχει όλες τις φυσιολογικές σωματικές δραστηριότητες, όπως ο χτύπος της καρδιάς, η αναπνοή, ο μυικός συντονισμός, η όραση, η ισορροπία κλπ., καθώς και την επικοινωνία μεταξύ των αισθητηριακών οργάνων και των άκρων. Ο μεσεγκέφαλος ελέγχει όλα τα εισερχόμενα οπτικά ερεθίσματα σε σχέση με τη στάση και θέση του σώματος μας. Ακόμα κινητοποιεί τον οργανισμό όταν απειλείται από ένα εξωτερικό ερέθισμα. Ο πρόσθιος εγκέφαλος είναι υπεύθυνος για τις σεξουαλικές μας δραστηριότητες, τα συναισθήματά μας, τις ανάγκες μας και τις ορμές μας. Νοητικές λειτουργίες, όπως η σκέψη, η αντίληψη και η ομιλία, είναι συνδεδεμένες με αυτή την περιοχή του εγκεφάλου.
Η δομή του εγκεφάλου μας είναι γνωστή και οι λειτουργίες του έχουν περιγραφεί προσεκτικά. Εξακολουθούν όμως να γίνονται πολύ ενδιαφέρουσες έρευνες, για το τι συμβαίνει στη συμπεριφορά του ατόμου όταν οι δυο πλευρές του εγκεφάλου χωρίζονται με χειρουργική επέμβαση, πράγμα που αποδεικνύει όχι μόνο την πολυπλοκότητα της "φαιάς ουσίας" άλλα και το αρχαίο ρητό "εν οίδα ότι ουδέν οίδα".
Διχασμένος εγκέφαλος - διπλό μυαλό
Έχει πια αποδειχθεί ότι και τα ζώα όπως και οι άνθρωποι έχουν χωρισμένο εγκέφαλο, ή, με άλλα λόγια, διπλό μυαλό. Είναι σχεδόν σαν να βρίσκονται στο ίδιο σώμα δυο ανεξάρτητοι εγκέφαλοι που ο καθένας είναι ικανός να τα κάνει μόνος του. Παρόλο που έχουμε μάθει να ζωγραφίζουμε με το δεξί μας χέρι, μπορούμε να ζωγραφίσουμε - λιγότερο καλά βέβαια - και με το αριστερό. Δε χρειάζεται να μάθουμε να ζωγραφίζουμε από την αρχή με το μη εξασκημένο μας χέρι. Τα παιδιά πολύ συχνά αλλάζουν χέρι όταν πρωτομαθαίνουν να ζωγραφίζουν. Αυτό σημαίνει ότι οι πληροφορίες που καταγράφονται στο ένα ημισφαίριο, καταγράφονται και στο άλλο.
Αν χωριζόντουσαν τα δυο ημισφαίρια θα έπρεπε να μην μπορούμε να αντιμετωπίσουμε σαν ενιαίο σύνολο τις αισθητηριακές πληροφορίες που μας έρχονται από τις αντίθετες πλευρές του σώματος μας. Ούτε θα μπορούσαμε να συντονίσουμε τις κινήσεις των άκρων. Χαρακτηριστικά, αν αγγίξουμε το δεξί πόδι ενός ανθρώπου με, χειρουργικά, χωρισμένα τα δυο ημισφαίρια του εγκεφάλου του (περίπτωση πάρα πολύ σπάνια) δεν μπορεί να μας δείξει, με το αριστερό του χέρι, το σημείο που αγγίξαμε. Μπορεί όμως να το κάνει με το δεξί χέρι, δηλαδή το χέρι της ίδιας πλευράς. Το συμπέρασμα είναι ότι το κάθε ημισφαίριο μπορεί να εκτελέσει αυτές τις λειτουργίες χωριστά, χωρίς όμως να πληροφορεί το άλλο ημισφαίριο για το τι είναι ικανό να κάνει.
Ένα άλλο περίεργο, και ακόμα ανεξήγητο, φαινόμενο είναι ότι ενώ το καθένα από τα χωρισμένα ημισφαίρια έχει "ομαλά" συναισθήματα, αυτά μπορεί να είναι εκ διαμέτρου αντίθετα μεταξύ τους. Πριν πολλά χρόνια, ένας ψυχολόγος ονόματι Χόλντεν παρουσίασε την περίπτωση ενός άντρα που, οντάς πολύ θυμωμένος με τη γυναίκα του, την άρπαξε με το αριστερό του χέρι και άρχισε να την τραντάζει, ενώ το δεξί του χέρι προσπαθούσε να επέμβει και να τον σταματήσει.
Το πέρασμα των μηνυμάτων μέσα από τα δίκτυα
Ο εγκέφαλος δεν είναι ένα απομονωμένο όργανο άλλα αποτελεί μέρος - ίσως το πιο σημαντικό και κυρίαρχο - του νευρικού συστήματος. Ξέρουμε ότι το νευρικό σύστημα συνδέει και συντονίζει τους νευρώνες, με το να τους δίνει τη δυνατότητα να επικοινωνούν μεταξύ τους. Αυτό το πολύ σημαντικό σύστημα αποτελείται από δυο διαφορετικά, άλλα στενά συνδεδεμένα, συμπλέγματα.
Το κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ) προστατεύεται από το κρανίο και τη σπονδυλική στήλη. Η πρωταρχική του λειτουργία είναι να εξασφαλίσει το συντονισμό ολόκληρου του σώματος. Οργανώνει και συντονίζει το άτομο σαν ολότητα και είναι η έδρα του "συνειδητού". Το περιφερικό νευρικό σύστημα αποτελείται από νευρικούς ιστούς που συνδέουν το ΚΝΣ με τους διάφορους δέκτες (που είναι ευαίσθητοι στα εξωτερικά ερεθίσματα) και τα περιφερικά όργανα (τους διάφορους μύες και αδένες που εξασφαλίζουν επαρκή φυσιολογική προσαρμογή στο εξωτερικό περιβάλλον). Το περιφερικό σύστημα χωρίζεται σε δυο τμήματα, το σωματικό σύστημα και το αυτόνομο, που, και αυτό με τη σειρά του χωρίζεται σε δυο πολύ σημαντικά λειτουργικά συστήματα, το συμπαθητικό και το παρασυμπαθητικό.
Τα δυο αυτά συστήματα βρίσκονται σε διαφορετικά μέρη του προμήκη μυελού και της σπονδυλικής στήλης. Το συμπαθητικό σύστημα ξεκινάει από το μέσο της σπονδυλικής στήλης, ενώ το παρασυμπαθητικό συνδέεται με τα μέρη που βρίσκονται πάνω και κάτω από το συμπαθητικό (για αυτό και η πρόθεση "παρά", που σημαίνει διπλά σε κάτι).
Το συμπαθητικό τμήμα μοιάζει με στρατηγό στο πεδίο της μάχης που παρατάσσει τα στρατεύματά του σε ώρα ανάγκης. Λειτουργεί όταν απειλείται η ζωή μας, ή όταν έχουμε έντονα συναισθήματα, όπως οργή, θυμό, φόβο, ακόμα και όταν κάνουμε μια εξαντλητική δουλειά. Με άλλα λόγια προετοιμάζει τον οργανισμό για δράση - αυξάνει τους καρδιακούς παλμούς και την έκκριση αδρεναλίνης, φροντίζει να πηγαίνει το αίμα στους μύες, εμποδίζει το συκώτι να χρησιμοποιήσει το σάκχαρο που θα χρειαστούν οι μύες, κτλ.
Το παρασυμπαθητικό σύστημα είναι σαν τον επιμελητή του στρατού, που φροντίζει να είναι όλα εντάξει προμηθεύοντας στους στρατιώτες όλα τα απαραίτητα. Είναι υπεύθυνο για τη διατήρηση της σωματικής ενέργειας, την πέψη, την αποβολή άχρηστων προϊόντων, την προστασία των αισθητηριακών συστημάτων και τη γενική συντήρηση της ισορροπίας του οργανισμού.
Συστήματα έλεγχου
Η συντήρηση της ισορροπίας, μέσα σε όλες αυτές τις δραστηριότητες, επιτυγχάνεται με μια μορφή ανταγωνιστικής συνεργασίας ανάμεσα στο συμπαθητικό και το παρασυμπαθητικό σύστημα - λειτουργούν το ένα εναντίον του άλλου. Αν το συμπαθητικό ενεργοποιήσει τον οργανισμό για μεγαλύτερη δραστηριότητά, το παρασυμπαθητικό συγκρατεί, ή τουλάχιστον αμβλύνει, το γενικό αποτέλεσμα, εμποδίζοντας έτσι τον οργανισμό να "τρελαθεί", μιας και όλα τα συστήματα του θα δουλεύουν στο μέγιστο του δυναμικού τους. Η σεξουαλική αντίδραση του άντρα είναι ένα καλό παράδειγμα. Όταν ο άντρας διεγερθεί σεξουαλικά, πρώτα θα έχει στύση (λειτουργία του παρασυμπαθητικού) που θα την ακολουθήσει εκσπερμάτωση (λειτουργία του συμπαθητικού) για να σταματήσει η διαδικασία της διέγερσης.
Επανατροφοδότηση
Μέχρι πρόσφατα οι ψυχολόγοι της Δύσης πίστευαν ότι οι σωματικές λειτουργίες που ελέγχονται από το αυτόνομο νευρικό σύστημα είναι άσχετες με το συνειδητό έλεγχο. Π.χ. οι αλλαγές στους καρδιακούς παλμούς και στην αρτηριακή πίεση ήταν αποτέλεσμα αλλαγής στο εσωτερικό ή εξωτερικό περιβάλλον και πέρα από το συνειδητό έλεγχο μας. Υπάρχει κάποια δόση αλήθειας σε αυτή τη θεωρία, γιατί πράγματι δυο διαφορετικά είδη λειτουργίας, η "εκούσια" και η "ακούσια", συνδέονται με διαφορετικά είδη μυών, τους "γραμμωτούς" και τους "λείους". Άλλα δεν είναι πάντα έτσι.
Αυτό το κεφάλαιο ξεκίνησε με τη σκέψη ότι υπάρχουν ορισμένες πράξεις μας που συμβαίνουν χωρίς να τις έχουμε συνειδητά "αποφασίσει", όπως όταν ξύνουμε το κεφάλι μας με απορία μπροστά σε ένα δύσκολο πρόβλημα, κάνοντας συγχρόνως και γκριμάτσες. Αν κάποιος δε μας επιστήσει την προσοχή, αυτές τις κινήσεις τις κάνουμε χωρίς να το συνειδητοποιούμε. Αν μας το πούνε όμως, μπορεί να τις προσέξουμε και να τις αποφύγουμε. Η συνειδητοποίηση προηγείται του ελέγχου. Αυτή είναι η κεντρική ιδέα ενός φαινόμενου που μελετήθηκε πρόσφατα - της βίο-επανατροφοδότησης. Είναι μια διαδικασία που μας επιτρέπει να ελέγξουμε, ακόμα και να αλλάξουμε τις ονομαζόμενες "ακούσιες" φυσιολογικές διεργασίες.
Φως στα μυστικά του σώματος
Στα πειράματα βιολογικής επανατροφοδότησης, και οι παραμικρές αλλαγές στον εγκέφαλο ή στο σώμα καταγράφονται, μεγεθύνονται και παρουσιάζονται στο συμμετέχοντα και/ή στον ερευνητή. Η τεχνολογία των υπολογιστών επιτρέπει στο άτομο να βρεθεί στο "ίδιο μήκος κύματος" με τον εσωτερικό του κόσμο - τις αλλαγές στους καρδιακούς παλμούς, στην αρτηριακή πίεση, στη θερμοκρασία και στους ρυθμούς του εγκεφάλου. Αυτές οι βιολογικές λειτουργίες, συχνά απαρατήρητες από το άτομο, προσφέρουν επανατροφοδότηση ή αλλιώς γνώση. Συνήθως μπαίνει ένας "στόχος" - π.χ. πίεση - και το άτομο μπορεί να δει την πρόοδο του προς αυτόν. Τα πειράματα απέδειξαν ότι οι άνθρωποι μπορούν με τη θέλησή τους να χαμηλώσουν την πίεσή τους μέχρι και 15%, να αλλάξουν τη θερμοκρασία του δέρματος τους κατά 5 βαθμούς, να κατεβάσουν τους καρδιακούς παλμούς μέχρι 35 το λεπτό. Έτσι οι μυστικές διεργασίες του σώματος που μέχρι τώρα έδιναν "κρυφές" πληροφορίες μόνο στον εγκέφαλο, μπορούν να βγουν στο φως του συνειδητού και να τις "δούμε" με τα ίδια αισθητήρια όργανα που αντιλαμβανόμαστε τον έξω κόσμο.
Ο εγκέφαλος ζυγίζει ενάμιση κιλό περίπου και είναι χωρισμένος συμμετρικά σε δυο ημισφαίρια, αριστερό και δεξί. Δεν ξέρουμε ακόμα το γιατί, άλλα το αριστερό μέρος του εγκεφάλου ελέγχει το δεξί μέρος του σώματος, και το δεξί μέρος του εγκεφάλου ελέγχει το αριστερό μέρος του σώματος. Τα δυο ημισφαίρια συνδέονται με μια μεγάλη μάζα νεύρων που λειτουργεί σαν κανάλι επικοινωνίας ανάμεσα στις περιοχές του εγκεφάλου.
Η δομή του εγκεφάλου
Ο οπίσθιος εγκέφαλος ελέγχει όλες τις φυσιολογικές σωματικές δραστηριότητες, όπως ο χτύπος της καρδιάς, η αναπνοή, ο μυικός συντονισμός, η όραση, η ισορροπία κλπ., καθώς και την επικοινωνία μεταξύ των αισθητηριακών οργάνων και των άκρων. Ο μεσεγκέφαλος ελέγχει όλα τα εισερχόμενα οπτικά ερεθίσματα σε σχέση με τη στάση και θέση του σώματος μας. Ακόμα κινητοποιεί τον οργανισμό όταν απειλείται από ένα εξωτερικό ερέθισμα. Ο πρόσθιος εγκέφαλος είναι υπεύθυνος για τις σεξουαλικές μας δραστηριότητες, τα συναισθήματά μας, τις ανάγκες μας και τις ορμές μας. Νοητικές λειτουργίες, όπως η σκέψη, η αντίληψη και η ομιλία, είναι συνδεδεμένες με αυτή την περιοχή του εγκεφάλου.
Η δομή του εγκεφάλου μας είναι γνωστή και οι λειτουργίες του έχουν περιγραφεί προσεκτικά. Εξακολουθούν όμως να γίνονται πολύ ενδιαφέρουσες έρευνες, για το τι συμβαίνει στη συμπεριφορά του ατόμου όταν οι δυο πλευρές του εγκεφάλου χωρίζονται με χειρουργική επέμβαση, πράγμα που αποδεικνύει όχι μόνο την πολυπλοκότητα της "φαιάς ουσίας" άλλα και το αρχαίο ρητό "εν οίδα ότι ουδέν οίδα".
Διχασμένος εγκέφαλος - διπλό μυαλό
Έχει πια αποδειχθεί ότι και τα ζώα όπως και οι άνθρωποι έχουν χωρισμένο εγκέφαλο, ή, με άλλα λόγια, διπλό μυαλό. Είναι σχεδόν σαν να βρίσκονται στο ίδιο σώμα δυο ανεξάρτητοι εγκέφαλοι που ο καθένας είναι ικανός να τα κάνει μόνος του. Παρόλο που έχουμε μάθει να ζωγραφίζουμε με το δεξί μας χέρι, μπορούμε να ζωγραφίσουμε - λιγότερο καλά βέβαια - και με το αριστερό. Δε χρειάζεται να μάθουμε να ζωγραφίζουμε από την αρχή με το μη εξασκημένο μας χέρι. Τα παιδιά πολύ συχνά αλλάζουν χέρι όταν πρωτομαθαίνουν να ζωγραφίζουν. Αυτό σημαίνει ότι οι πληροφορίες που καταγράφονται στο ένα ημισφαίριο, καταγράφονται και στο άλλο.
Αν χωριζόντουσαν τα δυο ημισφαίρια θα έπρεπε να μην μπορούμε να αντιμετωπίσουμε σαν ενιαίο σύνολο τις αισθητηριακές πληροφορίες που μας έρχονται από τις αντίθετες πλευρές του σώματος μας. Ούτε θα μπορούσαμε να συντονίσουμε τις κινήσεις των άκρων. Χαρακτηριστικά, αν αγγίξουμε το δεξί πόδι ενός ανθρώπου με, χειρουργικά, χωρισμένα τα δυο ημισφαίρια του εγκεφάλου του (περίπτωση πάρα πολύ σπάνια) δεν μπορεί να μας δείξει, με το αριστερό του χέρι, το σημείο που αγγίξαμε. Μπορεί όμως να το κάνει με το δεξί χέρι, δηλαδή το χέρι της ίδιας πλευράς. Το συμπέρασμα είναι ότι το κάθε ημισφαίριο μπορεί να εκτελέσει αυτές τις λειτουργίες χωριστά, χωρίς όμως να πληροφορεί το άλλο ημισφαίριο για το τι είναι ικανό να κάνει.
Ένα άλλο περίεργο, και ακόμα ανεξήγητο, φαινόμενο είναι ότι ενώ το καθένα από τα χωρισμένα ημισφαίρια έχει "ομαλά" συναισθήματα, αυτά μπορεί να είναι εκ διαμέτρου αντίθετα μεταξύ τους. Πριν πολλά χρόνια, ένας ψυχολόγος ονόματι Χόλντεν παρουσίασε την περίπτωση ενός άντρα που, οντάς πολύ θυμωμένος με τη γυναίκα του, την άρπαξε με το αριστερό του χέρι και άρχισε να την τραντάζει, ενώ το δεξί του χέρι προσπαθούσε να επέμβει και να τον σταματήσει.
Το πέρασμα των μηνυμάτων μέσα από τα δίκτυα
Ο εγκέφαλος δεν είναι ένα απομονωμένο όργανο άλλα αποτελεί μέρος - ίσως το πιο σημαντικό και κυρίαρχο - του νευρικού συστήματος. Ξέρουμε ότι το νευρικό σύστημα συνδέει και συντονίζει τους νευρώνες, με το να τους δίνει τη δυνατότητα να επικοινωνούν μεταξύ τους. Αυτό το πολύ σημαντικό σύστημα αποτελείται από δυο διαφορετικά, άλλα στενά συνδεδεμένα, συμπλέγματα.
Το κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ) προστατεύεται από το κρανίο και τη σπονδυλική στήλη. Η πρωταρχική του λειτουργία είναι να εξασφαλίσει το συντονισμό ολόκληρου του σώματος. Οργανώνει και συντονίζει το άτομο σαν ολότητα και είναι η έδρα του "συνειδητού". Το περιφερικό νευρικό σύστημα αποτελείται από νευρικούς ιστούς που συνδέουν το ΚΝΣ με τους διάφορους δέκτες (που είναι ευαίσθητοι στα εξωτερικά ερεθίσματα) και τα περιφερικά όργανα (τους διάφορους μύες και αδένες που εξασφαλίζουν επαρκή φυσιολογική προσαρμογή στο εξωτερικό περιβάλλον). Το περιφερικό σύστημα χωρίζεται σε δυο τμήματα, το σωματικό σύστημα και το αυτόνομο, που, και αυτό με τη σειρά του χωρίζεται σε δυο πολύ σημαντικά λειτουργικά συστήματα, το συμπαθητικό και το παρασυμπαθητικό.
Τα δυο αυτά συστήματα βρίσκονται σε διαφορετικά μέρη του προμήκη μυελού και της σπονδυλικής στήλης. Το συμπαθητικό σύστημα ξεκινάει από το μέσο της σπονδυλικής στήλης, ενώ το παρασυμπαθητικό συνδέεται με τα μέρη που βρίσκονται πάνω και κάτω από το συμπαθητικό (για αυτό και η πρόθεση "παρά", που σημαίνει διπλά σε κάτι).
Το συμπαθητικό τμήμα μοιάζει με στρατηγό στο πεδίο της μάχης που παρατάσσει τα στρατεύματά του σε ώρα ανάγκης. Λειτουργεί όταν απειλείται η ζωή μας, ή όταν έχουμε έντονα συναισθήματα, όπως οργή, θυμό, φόβο, ακόμα και όταν κάνουμε μια εξαντλητική δουλειά. Με άλλα λόγια προετοιμάζει τον οργανισμό για δράση - αυξάνει τους καρδιακούς παλμούς και την έκκριση αδρεναλίνης, φροντίζει να πηγαίνει το αίμα στους μύες, εμποδίζει το συκώτι να χρησιμοποιήσει το σάκχαρο που θα χρειαστούν οι μύες, κτλ.
Το παρασυμπαθητικό σύστημα είναι σαν τον επιμελητή του στρατού, που φροντίζει να είναι όλα εντάξει προμηθεύοντας στους στρατιώτες όλα τα απαραίτητα. Είναι υπεύθυνο για τη διατήρηση της σωματικής ενέργειας, την πέψη, την αποβολή άχρηστων προϊόντων, την προστασία των αισθητηριακών συστημάτων και τη γενική συντήρηση της ισορροπίας του οργανισμού.
Συστήματα έλεγχου
Η συντήρηση της ισορροπίας, μέσα σε όλες αυτές τις δραστηριότητες, επιτυγχάνεται με μια μορφή ανταγωνιστικής συνεργασίας ανάμεσα στο συμπαθητικό και το παρασυμπαθητικό σύστημα - λειτουργούν το ένα εναντίον του άλλου. Αν το συμπαθητικό ενεργοποιήσει τον οργανισμό για μεγαλύτερη δραστηριότητά, το παρασυμπαθητικό συγκρατεί, ή τουλάχιστον αμβλύνει, το γενικό αποτέλεσμα, εμποδίζοντας έτσι τον οργανισμό να "τρελαθεί", μιας και όλα τα συστήματα του θα δουλεύουν στο μέγιστο του δυναμικού τους. Η σεξουαλική αντίδραση του άντρα είναι ένα καλό παράδειγμα. Όταν ο άντρας διεγερθεί σεξουαλικά, πρώτα θα έχει στύση (λειτουργία του παρασυμπαθητικού) που θα την ακολουθήσει εκσπερμάτωση (λειτουργία του συμπαθητικού) για να σταματήσει η διαδικασία της διέγερσης.
Επανατροφοδότηση
Μέχρι πρόσφατα οι ψυχολόγοι της Δύσης πίστευαν ότι οι σωματικές λειτουργίες που ελέγχονται από το αυτόνομο νευρικό σύστημα είναι άσχετες με το συνειδητό έλεγχο. Π.χ. οι αλλαγές στους καρδιακούς παλμούς και στην αρτηριακή πίεση ήταν αποτέλεσμα αλλαγής στο εσωτερικό ή εξωτερικό περιβάλλον και πέρα από το συνειδητό έλεγχο μας. Υπάρχει κάποια δόση αλήθειας σε αυτή τη θεωρία, γιατί πράγματι δυο διαφορετικά είδη λειτουργίας, η "εκούσια" και η "ακούσια", συνδέονται με διαφορετικά είδη μυών, τους "γραμμωτούς" και τους "λείους". Άλλα δεν είναι πάντα έτσι.
Αυτό το κεφάλαιο ξεκίνησε με τη σκέψη ότι υπάρχουν ορισμένες πράξεις μας που συμβαίνουν χωρίς να τις έχουμε συνειδητά "αποφασίσει", όπως όταν ξύνουμε το κεφάλι μας με απορία μπροστά σε ένα δύσκολο πρόβλημα, κάνοντας συγχρόνως και γκριμάτσες. Αν κάποιος δε μας επιστήσει την προσοχή, αυτές τις κινήσεις τις κάνουμε χωρίς να το συνειδητοποιούμε. Αν μας το πούνε όμως, μπορεί να τις προσέξουμε και να τις αποφύγουμε. Η συνειδητοποίηση προηγείται του ελέγχου. Αυτή είναι η κεντρική ιδέα ενός φαινόμενου που μελετήθηκε πρόσφατα - της βίο-επανατροφοδότησης. Είναι μια διαδικασία που μας επιτρέπει να ελέγξουμε, ακόμα και να αλλάξουμε τις ονομαζόμενες "ακούσιες" φυσιολογικές διεργασίες.
Φως στα μυστικά του σώματος
Στα πειράματα βιολογικής επανατροφοδότησης, και οι παραμικρές αλλαγές στον εγκέφαλο ή στο σώμα καταγράφονται, μεγεθύνονται και παρουσιάζονται στο συμμετέχοντα και/ή στον ερευνητή. Η τεχνολογία των υπολογιστών επιτρέπει στο άτομο να βρεθεί στο "ίδιο μήκος κύματος" με τον εσωτερικό του κόσμο - τις αλλαγές στους καρδιακούς παλμούς, στην αρτηριακή πίεση, στη θερμοκρασία και στους ρυθμούς του εγκεφάλου. Αυτές οι βιολογικές λειτουργίες, συχνά απαρατήρητες από το άτομο, προσφέρουν επανατροφοδότηση ή αλλιώς γνώση. Συνήθως μπαίνει ένας "στόχος" - π.χ. πίεση - και το άτομο μπορεί να δει την πρόοδο του προς αυτόν. Τα πειράματα απέδειξαν ότι οι άνθρωποι μπορούν με τη θέλησή τους να χαμηλώσουν την πίεσή τους μέχρι και 15%, να αλλάξουν τη θερμοκρασία του δέρματος τους κατά 5 βαθμούς, να κατεβάσουν τους καρδιακούς παλμούς μέχρι 35 το λεπτό. Έτσι οι μυστικές διεργασίες του σώματος που μέχρι τώρα έδιναν "κρυφές" πληροφορίες μόνο στον εγκέφαλο, μπορούν να βγουν στο φως του συνειδητού και να τις "δούμε" με τα ίδια αισθητήρια όργανα που αντιλαμβανόμαστε τον έξω κόσμο.
