Μια άλλη πιθανή εξήγηση είναι ότι η επιθετικότητα μαθαίνεται, σαν αποτέλεσμα αμοιβής, τιμωρίας, ηθών και προτύπων.
Σε ένα πείραμα που έκαναν ο Άλμπερτ Μπαντούρα και οι συνεργάτες του, έδειξαν σε μια ομάδα παιδιών προσχολικής ηλικίας διάφορα επιθετικά πρότυπα - έναν επιθετικό ενήλικο, ένα επιθετικό πρότυπο σε ταινία και ένα επιθετικό πρότυπο σε κινούμενα σχέδια. Σε μια άλλη ομάδα παιδιών έδειξαν μη επιθετικά πρότυπα. Μετά οι ερευνητές έκαναν τα παιδιά να "θυμώσουν", και παρατήρησαν ότι τα παιδιά της πρώτης ομάδας μιμήθηκαν πολλές από τις επιθετικές πράξεις που τους είχαν δείξει, ενώ τα παιδιά της δεύτερης ήταν λιγότερο επιθετικά.
Σε άλλα πειράματα ο Μπαντούρα έδειξε σε παιδιά προσχολικής ηλικίας επιθετικά πρότυπα που τιμωρούνται για την επιθετικότητά τους. Σαν αποτέλεσμα, τα παιδιά μιμήθηκαν πολύ λιγότερο τις επιθετικές πράξεις. Ακόμα ο Μπαντούρα απέδειξε ότι η επιθετικότητα δεν είναι κάτι παροδικό. Τα παιδιά θυμόντουσαν, ύστερα από πολύ καιρό, ολόκληρη σειρά από επιθετικές πράξεις που είχαν δει στο προηγούμενο πείραμα. Όταν "μαθευτεί" η επιθετικότητα, δεν ξεχνιέται εύκολα.
Ο Μπαντούρα παρουσίασε τη δουλειά του σαν θεωρία κοινωνικής μάθησης που υποστηρίζει ότι η επιθετικότητα μπορεί να είναι αποτέλεσμα είτε αντίξοων εμπειριών είτε υποσχέσεων αμοιβής. Ενώ οι περισσότεροι ψυχαναλυτές θεωρούν τη διάψευση προσδοκιών σαν τη μόνη αντίξοη εμπειρία που μπορεί να προκαλέσει επιθετικότητα, οι συμπεριφοριστές, όπως ο Μπαντούρα, πιστεύουν ότι μαθαίνουμε να αντιδρούμε επιθετικά σε κάθε είδους κατάσταση που προκαλεί άγχος. Ακόμα μαθαίνουμε να χρησιμοποιούμε την επιθετικότητα για να εξυπηρετήσουμε τους σκοπούς μας. Παράδειγμα το παιδί που χτυπάει για να αποχτήσει ένα παιχνίδι.
Η θεωρία της κοινωνικής μάθησης απορρίπτει την ιδέα ότι υπάρχουν επιθετικές ορμές ή επιθετικά ένστικτα. Απορρίπτει ακόμα την ιδέα της κάθαρσης.
Είναι καλό ή κακό να εκφράζουμε την επιθετικότητά μας;
Υπάρχουν αρκετά πειραματικά ευρήματα που υποστηρίζουν τις ιδέες του Μπαντούρα. Οι μελέτες δείχνουν ότι το να δίνεται η ευκαιρία σε ενήλικους ή παιδιά να είναι επιθετικοί ενθαρρύνει την επιθετικότητά τους. Σε μια μελέτη επέτρεψαν στα παιδιά να επιτεθούν σε ένα άλλο από την ομάδα τους που τα έκανε να θυμώσουν. Τα επιθετικά τους αισθήματα εξακολούθησαν να υπάρχουν και μετά την πράξη. Η θεωρία της κάθαρσης προβλέπει ότι τα επιθετικά αισθήματα θα έπρεπε να εξαφανιστούν. Και αυτό φαίνεται να είναι λογικό. "Αφηνόμαστε" ή "ξεσπάμε" με το κλάμα, το γέλιο, τις φωνές, και μετά αισθανόμαστε καλύτερα. Παρόλα αυτά, οι έρευνες δείχνουν ότι αυτές οι διεργασίες δεν εφαρμόζονται στην επιθετική συμπεριφορά.
Από την άλλη μεριά, η θεωρία της κοινωνικής μάθησης του Μπαντούρα δεν καλύπτει όλες τις πιθανότητες. Η θεωρία αρχίζει να "κάνει νερά" στο ερώτημα - γιατί άνθρωποι από το ίδιο περιβάλλον, με τις ίδιες εμπειρίες, διαφέρουν τόσο πολύ στον τρόπο που εκφράζουν την επιθετικότητά τους. Με άλλα λόγια, η θεωρία εξηγεί τα πειραματικά ευρήματα των εργαστηριών άλλα χρειάζεται πολλή δουλειά ακόμα για να μπορέσουμε να εξηγήσουμε τη συμπεριφορά που παρατηρούμε στους δρόμους.
Σε ένα πείραμα που έκαναν ο Άλμπερτ Μπαντούρα και οι συνεργάτες του, έδειξαν σε μια ομάδα παιδιών προσχολικής ηλικίας διάφορα επιθετικά πρότυπα - έναν επιθετικό ενήλικο, ένα επιθετικό πρότυπο σε ταινία και ένα επιθετικό πρότυπο σε κινούμενα σχέδια. Σε μια άλλη ομάδα παιδιών έδειξαν μη επιθετικά πρότυπα. Μετά οι ερευνητές έκαναν τα παιδιά να "θυμώσουν", και παρατήρησαν ότι τα παιδιά της πρώτης ομάδας μιμήθηκαν πολλές από τις επιθετικές πράξεις που τους είχαν δείξει, ενώ τα παιδιά της δεύτερης ήταν λιγότερο επιθετικά.
Σε άλλα πειράματα ο Μπαντούρα έδειξε σε παιδιά προσχολικής ηλικίας επιθετικά πρότυπα που τιμωρούνται για την επιθετικότητά τους. Σαν αποτέλεσμα, τα παιδιά μιμήθηκαν πολύ λιγότερο τις επιθετικές πράξεις. Ακόμα ο Μπαντούρα απέδειξε ότι η επιθετικότητα δεν είναι κάτι παροδικό. Τα παιδιά θυμόντουσαν, ύστερα από πολύ καιρό, ολόκληρη σειρά από επιθετικές πράξεις που είχαν δει στο προηγούμενο πείραμα. Όταν "μαθευτεί" η επιθετικότητα, δεν ξεχνιέται εύκολα.
Ο Μπαντούρα παρουσίασε τη δουλειά του σαν θεωρία κοινωνικής μάθησης που υποστηρίζει ότι η επιθετικότητα μπορεί να είναι αποτέλεσμα είτε αντίξοων εμπειριών είτε υποσχέσεων αμοιβής. Ενώ οι περισσότεροι ψυχαναλυτές θεωρούν τη διάψευση προσδοκιών σαν τη μόνη αντίξοη εμπειρία που μπορεί να προκαλέσει επιθετικότητα, οι συμπεριφοριστές, όπως ο Μπαντούρα, πιστεύουν ότι μαθαίνουμε να αντιδρούμε επιθετικά σε κάθε είδους κατάσταση που προκαλεί άγχος. Ακόμα μαθαίνουμε να χρησιμοποιούμε την επιθετικότητα για να εξυπηρετήσουμε τους σκοπούς μας. Παράδειγμα το παιδί που χτυπάει για να αποχτήσει ένα παιχνίδι.
Η θεωρία της κοινωνικής μάθησης απορρίπτει την ιδέα ότι υπάρχουν επιθετικές ορμές ή επιθετικά ένστικτα. Απορρίπτει ακόμα την ιδέα της κάθαρσης.
Είναι καλό ή κακό να εκφράζουμε την επιθετικότητά μας;
Υπάρχουν αρκετά πειραματικά ευρήματα που υποστηρίζουν τις ιδέες του Μπαντούρα. Οι μελέτες δείχνουν ότι το να δίνεται η ευκαιρία σε ενήλικους ή παιδιά να είναι επιθετικοί ενθαρρύνει την επιθετικότητά τους. Σε μια μελέτη επέτρεψαν στα παιδιά να επιτεθούν σε ένα άλλο από την ομάδα τους που τα έκανε να θυμώσουν. Τα επιθετικά τους αισθήματα εξακολούθησαν να υπάρχουν και μετά την πράξη. Η θεωρία της κάθαρσης προβλέπει ότι τα επιθετικά αισθήματα θα έπρεπε να εξαφανιστούν. Και αυτό φαίνεται να είναι λογικό. "Αφηνόμαστε" ή "ξεσπάμε" με το κλάμα, το γέλιο, τις φωνές, και μετά αισθανόμαστε καλύτερα. Παρόλα αυτά, οι έρευνες δείχνουν ότι αυτές οι διεργασίες δεν εφαρμόζονται στην επιθετική συμπεριφορά.
Από την άλλη μεριά, η θεωρία της κοινωνικής μάθησης του Μπαντούρα δεν καλύπτει όλες τις πιθανότητες. Η θεωρία αρχίζει να "κάνει νερά" στο ερώτημα - γιατί άνθρωποι από το ίδιο περιβάλλον, με τις ίδιες εμπειρίες, διαφέρουν τόσο πολύ στον τρόπο που εκφράζουν την επιθετικότητά τους. Με άλλα λόγια, η θεωρία εξηγεί τα πειραματικά ευρήματα των εργαστηριών άλλα χρειάζεται πολλή δουλειά ακόμα για να μπορέσουμε να εξηγήσουμε τη συμπεριφορά που παρατηρούμε στους δρόμους.
